Nét ẩm thực đặc trưng trên mâm cỗ ngày tết

Miền Bắc
Trong văn hóa ẩm thực, người miền Bắc, đặc biệt là người Hà Nội vốn ưa chuộng hình thức nên mâm cơm ngày tết thường khá kỳ công ở khâu chuẩn bị và trình bày. Hầu hết các món ăn đều có màu sắc bắt mắt, cách trang trí tinh tế và đầy đủ gia vị, như vẽ nên một bức tranh bốn mùa mơn mởn. Và đó cũng là mong muốn của mỗi người cho một năm mới được may mắn, thịnh vượng.

Thông thường, mâm cỗ ngày Tết của người miền Bắc thường có canh và đĩa thức ăn. Canh bao gồm 1 bát chân giò lợn nấu măng, 1 bát miến, 1 bát mọc nấm và 1 bát canh bóng thả. Thịt lợn, thịt gà luộc, giò lụa, chả quế được xếp thành 4 đĩa, tượng trưng cho tứ trụ, 4 mùa, 4 phương. Một số gia đình còn bày thêm thịt nấu đông, đĩa su hào, nem rán, đĩa xào hạnh nhân, gà tần, bào ngư... để tăng thêm phần sang trọng, đủ đầy cho mâm cỗ.

1. Chân giò lợn nấu măng

Chân giò lợn nấu măng là một trong những món ăn truyền thống trên mâm cỗ Tết. Để món ăn được đậm đà, măng vàng giòn, nước canh trong và ngọt thì người chế biến phải có đôi bàn tay khéo léo từ việc chọn măng, móng giò, sơ chế…. cho đến quá trình ninh giò để chân giò chín không quá kỹ và thêm gia vị.

2. Canh miến


Vào ngày tết, các bà, các mẹ thường lựa chọn lòng gà nấu cùng với miến để tạo nên bát canh thơm ngon đặt vào mâm cỗ, vừa tận dụng được nước luộc gà, vừa tròn vị. Canh miến nấu lòng gà không mất nhiều thời gian chuẩn bị như chân giò lợn nấu măng, bạn đơn giản chỉ cần sử dụng lòng mề gà, nước luộc gà hoặc nước ninh xương, miến dong, mộc nhĩ, nấm hương, hành khô, rau mùi, gia vị...

3. Canh mọc nấm

Nguyên liệu để làm canh mọc nấm rất đơn giản với nấm hương, giò sống, su hào, cà rốt, nước dùng xương, muối, tiêu, hành lá, rau mùi, gia vị... Canh mọc nấm với mùi thơm của nấm và vị ngọt của nước dùng là món ăn không thể thiếu vào ngày tết, cũng đồng thời là nét tinh túy của người Tràng An.

4. Canh bóng thả

Canh bóng thả là một trong những món ăn ngày tết khá cầu kỳ, đòi hỏi quá trình chế biến công phu và sự khéo léo của người nội trợ. Muốn có một bát canh bóng thả thơm ngon thì bóng bì phải dẻo mềm, nước dùng đậm đà và có vị thanh mát. Đây cũng đồng thời là món ăn đặc trưng trong ngày tết của người Hà Nội xưa.

5. Thịt lợn

Thịt lợn là món ăn phổ biến vào ngày tết không chỉ ở miền Bắc. Tùy khẩu vị, thịt lợn có thể được chế biến thành nhiều món ăn khác nhau như thịt lợn ngâm mắm, thịt lợn khô... ăn kèm với các loại rau sống, bánh tráng...

6. Thịt gà luộc

Gà luộc thường được bày trên mâm cỗ cúng trong đêm tất niên và các ngày đầu năm.Những miếng gà vàng ươm, đẹp mắt, lớp da căng mọng được cho là sẽ mang đến may mắn và khởi đầu thuận lợi cho mỗi nhà.

7. Giò lụa

Giò lụa cũng là sự lựa chọn của chị em phụ nữ khi chuẩn bị mâm cỗ. Hiện nay, có rất nhiều người tự làm giò lụa ở nhà vừa đảm bảo vệ sinh, vừa có thể thêm một số gia vị theo sở thích nhằm tăng sự độc đáo cho món ăn trong ngày tết.

8. Chả quế

Chả quế hấp dẫn bởi màu vàng ruộm vô cùng bắt mắt và mùi thơm ngây ngất của quế. Chính vì lý do này mà chả quế cũng là món ăn không thể thiếu trên mâm cỗ vào dịp tết.

9. Bánh chưng

Ngoài những món ăn trên thì bánh chưng cũng là phần không thể thiếu. Bánh chưng được làm từ gạo nếp, đậu xanh, thịt lợn tạo thành chiếc bánh vuông vắn, xanh mướt ăn kèm với dưa muối, dưa hành, vừa giúp ngon miệng hơn, vừa đỡ ngán.

Miền Trung
Nói đến miền Trung là nói đến nét ẩm thực vô cùng đa dạng với rất nhiều món ăn đặc trưng trong ngày tết, có thể kể đến như bánh tét, dưa muối, cơm trắng, giò heo hầm, cá đồng nấu ám, gà tiềm hạt sen, canh hoa kim châm nấu với miến, tôm, thịt ngâm nước mắm, nem chả, tôm rim với thịt heo kho tàu, cuốn ram, thịt heo luộc, thịt gà xé phay, măng khô xào lòng mề gà, rau củ quả và một số món ăn khác. Ngoài ra, nếu quay trở lại với yến tiệc của cung đình triều Nguyễn xưa thì Tết còn được tô điểm bởi đủ loại sơn hào hải vị có cách chế biến vô cùng tinh tế và bắt mắt.

Ngoài những món ăn kể trên thì một số vùng còn có các món cuốn đặc trưng như nem lụi cuốn bánh tráng, thịt luộc cuốn bánh tráng, thịt kho, cá kho, cá hấp cũng có thể cuốn chung với bánh tráng và rau sống... khiến ẩm thực ngày tết càng trở nên rất đa dạng.

1. Bánh tét
Nếu bánh chưng là đặc trưng của miền Bắc thì bánh tét là món ăn không thể thiếu với người miền Trung vào dịp tết. Mặc dù cũng được làm từ gạo, đậu, thịt... nhưng bánh tét lại được cuộn bằng lá chuối và dưới dạng hình trụ, thường được ăn kèm dưa muối, tạo nên nét khác biệt rất thú vị của vùng đất đầy nắng gió.

2. Bánh tổ
Bánh tổ có xuất xứ từ Quảng Nam, được làm từ đường đen, nếp hương, hạt mè và gừng. Mặc dù quá trình làm rất kỳ công nhưng vào ngày tết, gần như mọi gia đình xứ Quảng đều có bánh tổ. Nhìn bề ngoài bánh trông như một chiếc bát, được bọc bằng lớp lá chuối dày dặn, có thể xắt thành từng miếng dùng ngay hoặc nướng lên bếp hay rán với dầu đều được.

3. Nem chua
Nem chua là "mồi" ngon trong những bữa cơm đãi khách của người miền Trung vào dịp tết. Nem được làm từ thịt heo xay nhuyễn, sau đó tẩm ướp gia vị, có thể gói với lá ổi hoặc lá chùm ruột và để lên men trong vài ngày.

4. Bò kho mật mía
Bắp bò kho mật mía là món ăn được làm từ bắp bò, mật mía, có vị thơm, cay của gừng, sả, quế cùng một số gia vị khác. Đây cũng là món ăn nổi tiếng của người dân xứ Nghệ, có thể ăn kèm với cơm nóng hoặc chấm tương ớt.

5. Tôm chua
Tôm chua là món ăn đặc sản cửa xứ Huế, có vị chua ngọt và mùi thơm rất đặc trưng. Nếu ai đã từng ăn một lần thì chắc chắn khó có thể quên được hương vị của nó.

6. Dưa món
Nếu miền Bắc có dưa hành thì miền Trung có dưa món. Đây là món ăn dân dã và thường được ăn kèm với bánh tét. Dưa món được làm từ nhiều nguyên liệu khác nhau như cà rốt, đu đủ, dưa leo, củ cải, củ kiệu...ngâm cho đến khi có vị chua mặn, giòn giòn là có thể ăn được.

Miền Nam
Khác với người miền Bắc, người miền Nam không cầu kỳ về cách trang trí, bày biện món ăn và sử dụng nguyên liệu tự nhiên là chủ yếu. Điều này có lẽ xuất phát từ việc vùng đất này được tạo hóa ban tặng sản vật trù phù, thời tiết thuận lợi để cây trái, gia súc, gia cầm hay thủy sản phát triển. Mặc dù không có sự gò bó về nghi thức nhưng mâm cỗ tất niên của người miền Nam vẫn luôn đảm bảo có một số món đặc trưng như bánh tét, thịt heo kho nước dừa với trứng hoặc cá lóc kèm dưa giá, canh khổ qua (mướp đắng) nhồi thịt và món nguội như gỏi ngó sen, tôm khô củ kiệu, lạp xưởng, tai heo ngâm dấm....

Ngoài các món ăn chính như trên thì món tráng miệng ở miền Nam cũng được đặc trưng bởi các loại mứt trái cây như mứt dừa, mứt mãng cầu, mứt me... và một số loại kẹo khác.

1. Bánh tét
Người miền Nam cũng có bánh tét như người miền Trung, tuy nhiên có đôi chút khác biệt như nếp có thể được trộn lẫn với dừa nạo, đậu đen, hạt điều; phần nhân có thể là đậu xanh với mỡ, nhân chuối, thập cẩm, đậu xanh trứng muối.... tạo ra nhiều màu sắc khác nhau cho món bánh. Ngoài ra, bánh cũng có một số loại như bánh tét ngũ sắc, bánh tét mật cật ở Phú Quốc, bánh tét cốm dẹt của người Khmer hay bánh tét lá cẩm...

2. Canh khổ qua
Khổ qua theo người miền Nam nghĩa là "qua đi cái khổ". Chính vì vậy đây luôn là món ăn thường trực trên mâm cơm tất niên của mỗi gia đình ở vùng đất này với mong muốn một năm mới may mắn và thuận lợi hơn năm cũ. Tuy nhiên, thay vì thái nhỏ, khổ qua thường được nạo sạch ruột, cho thịt băm vào trong và để nguyên cả quả hầm cùng với nước xương.

3. Củ kiệu tôm khô
Nếu ăn tết Sài Gòn mà bỏ qua củ kiệu tôm khô thì thực sự bạn vẫn chưa cảm nhận được cái tết ở Sài thành. Đây là món ăn rất nổi tiếng và rất được ưa chuộng nhờ vị ngọt nồng nàn của cụ kiệu khi ăn, vị ngọt bùi từ thịt tôm hay vị ngọt mặn, ngọt cay của một chút tương ớt khi chấm. Một dĩa củ kiệu tôm khô có rắc thêm một lớp đường cát trắng, có khi thêm vài lát hột vịt bắc thảo.

4. Thịt kho trứng
Thịt kho trứng hay còn gọi là thịt kho tàu, thịt kho hột vịt là món ăn truyền thống vào ngày tết của người miền Nam. Đây là món ăn với cách chế biến khá đơn giản, không cầu kỳ về nguyên liệu và có thể ăn cùng với cơm trắng hoặc dưa giá.

5. Bánh tráng cuốn thịt heo
Bánh tráng cuốn thịt heo cũng là một món ăn quen thuộc của người miền Nam vào ngày tết. Thành phần là một đĩa thịt heo luộc, được ăn kèm với rau sống, bánh ướt, bánh tráng chấm với nước mắm nêm thật cay.